Trochę o akcencie

05/30/2019
Spotkania z językiem

Dość często Polacy litewscy używają takich form, jak przyjDZI, powiEDŹ, narysUJ, JanUK, prędzEJ, CHUdzieńki, ZROobicie, itd. Tego typu przykładów można podać sporo. Na pewno nie trzeba być językoznawcą, żeby się zorientować, że formy te nie są poprawne. Co prawda my, mieszkańcy Wileńszczyzny, jesteśmy z nimi osłuchani, przyzwyczajeni do nich i nas one nie rażą, przynajmniej w takim stopniu, jak przybysza z Polski.

Na czym polega niepoprawność przytoczonych form? Przede wszystkim na niepoprawnym, niepolskim akcencie. Przypomnę, że w języku polskim akcentowana jest zwykle druga sylaba od końca, która przeważnie jest wymawiana z większą siłą.

Z zacytowanych na początku spotkania przykładów wynika, że akcent w języku polskim na Litwie, w wersji mniej starannej wykazuje niemało odchyleń od normy językowej. Na czym one polegają? Na tym, że akcentowana jest nie druga sylaba od końca, lecz trzecia, np. co RObicie zamiast co roBIcie albo pierwsza od końca, czyli ostatnia, np. pręDZEJ zamiast PRĘdzej, czyTAJ zamiast CZYtaj.

Postarajmy się prześledzić, w jakich kategoriach gramatycznych występują w języku Polaków mieszkających na Litwie sprzeczności z poprawnym polskim akcentem.